Bardo – Miasto Cudów – to niewielkie miasteczko położone w Górach Bardzkich nad przełomem Nysy Kłodzkiej. Nad miastem góruje charakterystyczny obryw skalny z białym krzyżem. Miejscowość należy do najstarszych w regionie. Gród w Bardzie był wzmiankowany w kronice Kosmasa w roku 1096. Już w 1155 roku pojawiły się pierwsze wzmianki o kasztelanii. Ze względu na swoje położenie Bardo miało ogromne znaczenie strategiczne. W XIII wieku istniał tu gród obronny, po którym zachowało się tzw. „grodzisko nad Nysą”. Swoją sławę Bardo zawdzięcza rozwijającemu się od stuleci kultowi Matki Bożej, który sięga średniowiecza i trwa nieprzerwanie do dzisiaj. W 1299 roku w Bardzie rozpoczęli swoja działalność cystersi, tworząc parafię. Pomyślny rozwój miasta przerwały wojny husyckie. W grudniu 1425 roku husyci zdobyli i splądrowali miasto, ale figurkę Matki Boskiej udało się ocalić. Z figurką łączono coraz więcej uzdrowień i łask. Na początku XVI wieku przewieziono ja do klasztoru w Kamieńcu Ząbkowickim, gdzie pozostała przez kilkadziesiąt lat. Ważne wydarzenie miało miejsce 24 sierpnia 1598 roku, gdy po długotrwałych ulewach wezbrana Nysa Kłodzka podmyła podnóże Góry Kalwarii. Doprowadziło to do obsunięcia się do koryta rzeki ogromnych mas skał i ziemi. Tak powstał obryw skalny. Rozpoczął się ożywiony rozwój kultu maryjnego. Według dawnych podań, w początkach XV wieku na Górze Bardzkiej, dzisiejszej Kalwarii, objawiła się Matka Boża płacząca nad ludzką niedolą związana z nadchodzącą wojną. Z inicjatywy biskupa wrocławskiego Karola Habsburga wybudowano na Górze Kalwarii Kaplicę Górską, która od tego czasu stała się nowym celem pielgrzymek przybywających do Barda. Krótko okres rozwoju miasta został wkrótce przerwany wybuchem wyniszczającej wojny trzydziestoletniej. Po ustaniu działań wojennych cystersi odbudowali kościoły. Rozpoczął się kolejny okres rozkwitu pielgrzymowania. Jak podają miejscowe źródła, na początku XVIII wieku do Barda przybywało rocznie około 200 tys. pielgrzymów. W połowie XVIII wieku wybuchały wojny śląskie.

W 1774 roku bardzką świątynię odwiedził sam król Fryderyk II. Następnie, w okresie wojen napoleońskich do Barda przybył brat Napoleona, książę Hieronim, który urządził w klasztorze swoją kwaterę. Ważnym wydarzeniem dla Barda było przybycie w 1900 roku do ojców redemptorystów, którzy przejęli opiekę nad sanktuarium. W 1905 roku na wykupionym od miasta terenie rozpoczęli budowę Kaplic Różańcowych. Druga wojna światowa nie przyniosła miastu żadnych zniszczeń, jeżeli nie liczyć wysadzonych przez Niemców mostów na Nysie i tunelu kolejowego. Wojska radzieckie weszły do Barda w dniu 8 maja 1945 roku. W 1969 roku Bardo odzyskało prawa miejskie. Dzisiaj Bardo jest nadal znanym w całej Polsce ośrodkiem kultu maryjnego. W 2015 podczas prac konserwatorskich na podstawie zdjęć RTG oraz badań metodą węgla radioaktywnego C14 dokonano odkrycia, że figurka powstała w 1011 roku, z tolerancją błędu +/- 26 lat. Data graniczna uzyskana nie odnosi się bezpośrednio do momentu powstania obiektu, a do czasu pozyskania materiału (ścięcia drzewa). Biorąc jednak pod uwagę fakt marginesu błędu oraz potrzebę sezonowania drewna przed wykonaniem rzeźby bezsprzecznie można uznać datę około 1060 roku jako pierwszą możliwą do zaakceptowania. W związku z tym bardzo możliwe, że Cudowna figura Matki Bożej Bardzkiej pochodzi z XI wieku i jest najstarszą drewnianą rzeźbą w kraju!

BAZYLIKA MNIEJSZA – SANKTUARIUM MATKI BOŻEJ BARDZKIEJ STRAŻNICZKI WIARY

Pierwotny kościół – kaplica, zwana zamkową znajdowała się na terenie grodu kasztelańskiego, nieopodal dzisiejszej świątyni. W 1189 roku kaplicę tę przejęli w opiekę przebywający tutaj do 1208 roku joannici ze Strzegomia, później augustianie, a w 1247 roku cystersi z Kamieńca. Obecny kościół pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny wybudowano w miejscu, gdzie wcześniej obok siebie stały kościoły „czeski” i „niemiecki”. Świątynia ma 54 m długości, 26 m szerokości i 25 m wysokości i zdecydowanie dominuje nad panoramą miasteczka. Może pomieścić około 5 tys. ludzi. Budowę rozpoczęto w 1686 roku, a zakończono w 1704 roku. Kościół bardzki został wybudowany w stylu barokowym. Ma szeroką nawę, krytą kolebkowym sklepieniem z lunetami okiennymi. Zamiast bocznych naw posiada szereg kaplic. Najcenniejszym skarbem kościoła jest słynąca łaskami, drewniana figurka Matki Boskiej z Dzieciątkiem, która jest najstarszą zachowaną rzeźbą w Polsce! Rzeźba Matki Boskiej przechowywana w bardzkiej bazylice należy do typu „Madonn Tronujących”. Postać Marii została przedstawiona w pozycji siedzącej z Dzieciątkiem Jezus na kolanach. Maryja trzyma w wyciągniętej prawej dłoni jabłko królewskie – symbol władzy. Dzieciątko Jezus jedną ręką podtrzymuje opartą na kolanie księgę, drugą zaś unosi w geście błogosławieństwa. Postacie spoglądają w dal, delikatnie się uśmiechając. Dziś rzeźba Matki Bożej umiejscowiona jest w zwieńczeniu ołtarza głównego, wykonanego w 1715 roku. W 1906 roku rzeźbę umieszczono na drewnianej podstawce, w której umieszczono cząstkę Domu Loretańskiego. Z czasem do wspomnianej cząstki dołączono również relikwie świętych wywodzących ze zgromadzenia redemptorystów, tj. Alfonsa, Klemensa i Gerarda oraz relikwie Krzyża Świętego. Ołtarz główny jest perłą w wystroju wnętrza bazyliki. Z obrazem przedstawiającym scenę Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, które jest dziełem największego malarza śląskiego baroku Michała Willmanna, nazywanego „śląskim Rembrantem” tworzy nie lada gratkę dla koneserów sztuki sakralnej. Odwiedzający bardzką bazylikę, w środku natkną się na jeszcze jedno wspaniałe i niepowtarzalne dzieło – barokowe organy z 1759 roku ufundowanych przez króla Fryderyka II. Ze względu na strukturę wewnętrzną, wielkość oraz unikatowy wystrój zewnętrzny, są instrumentem wyjątkowo cennym, zarówno w skali krajowej, jak i europejskiej. Liczą 50 głosów (3567 piszczałek). Rokokową, wspaniałą dekorację bardzkich organów wykonał znakomity snycerz H. Hartmann. W bardzo bogatym prospekcie wyróżnia się grupa przedstawiająca wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny. Maryja stoi w obłokach z jedną ręką uniesioną a drugą opuszczoną, w rozwijanym płaszczu, który podtrzymują dwaj aniołowie. W kręgu zaś chmur i promieni widać postać Boga Ojca oraz obnażonego do połowy Chrystusa. Nad nim unosi się Duch Święty w postaci gołębicy. Po obu stronach centralnie są rozmieszczone grupy aniołów grających na różnych instrumentach. Co roku w ramach Bardzkiego Lata Organowego (czerwiec – wrzesień) możemy posłuchać wspaniałych koncertów organowych w wykonaniu najznakomitszych artystów z Polski i świata.

MUZEUM SZTUKI SAKRALNEJ I RUCHOMA SZOPKA

Przy kościele wznosi się barokowy pocysterski klasztor zbudowany w roku 1716. W części parteru oraz na pierwszym piętrze mieści się Muzeum Sztuki Sakralnej powstałe w 1967 roku. Z inicjatywy kustoszy sanktuarium oo. redemptorystów. Zgromadzone dzieła sztuki podzielone zostały na cztery działy ekspozycji muzealnej: historia Barda, malarstwo, rzeźba oraz rzemiosło artystyczne. W dziale malarstwa przeważają obrazy barokowe, zwłaszcza z XVIII w. Godnymi uwagi są również portrety opatów cysterskich, dobrodziejów sanktuarium. Pośród zgromadzonych rzeźb wyróżnia się kilka figur późnogotyckich z XVI w. ponad 60 m rzeźb barokowych i rokokowych, dalej przegląd bogatej twórczości miejscowych artystów. Zwraca tez uwagę zbiór figurek Matki Bożej Bardzkiej z XVII – XIX w. oraz kolekcja korpusów ukrzyżowanego Chrystusa. Cennymi zabytkami są naczynia i szaty liturgiczne, zwłaszcza bogato haftowane ornaty z XVII w. Uwieńczeniem wędrówki po zabytkowym kompleksie sanktuarium jest ruchoma szopka zbudowana dla upamiętnienia 700-lecia pielgrzymowania do Barda. W miejscu, w którym ona znajduje się obecnie, do 1803 roku i istniała krypta grzebalna dla zakonników. Szopka, wciąż uzupełniana jest o nowe sceny biblijne, stała się główna atrakcją dla dzieci – i nie tylko. Za wizytę w szopce można złożyć datek, za który skinieniem głowy podziękuje figurka aniołka przy wyjściu.

KAPLICA GÓRSKA I ŹRÓDEŁKO MARYI

Zbudowana w latach 1617 – 1619 na Górze Bardzkiej (583 m n.p.m.), zwaną obecnie Kalwarią. Jest drugim sanktuarium maryjnym w Bardzie. Kaplicę postawiono w miejscu, gdzie według przekazów miała się objawić Matka Boża Płacząca. Zdarzenie to miało miejsce w 1400 roku. Jeszcze na początku XVII w. widoczne były ślady stóp i rąk, które pozostawić miała Matka Boża. Stopka znajdująca się obecnie za kaplicą jest pamiątką po tym zdarzeniu. Kaplicę zbudowano na rzucie ośmioboku. Wewnątrz, wśród skromnego wyposażenia, zwraca uwagę ołtarz główny z rzeźbą Matki Boskiej Płaczącej. Z miasta na szczyt Kalwarii prowadzi Droga Krzyżowa z wybudowanymi w latach 1833 – 1839 kamiennymi stacjami. Pomiędzy stacjami znajduje się siedem murowanych, barokowych kaplic z owalnymi wnękami ze scenami „ siedmiu boleści Najświętszej Marii Panny”. W połowie drogi na szczyt Kalwarii znajduje się tzw. „Studzienka Marii” z wodą uznawaną jako cudowna od przeszło 300 lat. Dziś źródełko obudowane jest niewielką murowaną kapliczką, wzniesioną w 1893 r. Obraz nad wejściem, przedstawiający Jezusa i Samarytankę przy studni Jakuba, namalował w 1895 r. Knauer z Nysy. Podobno w 1672 miało tu miejsce cudowne uzdrowienie młodego Czecha. Od tego momentu źródlana woda uważana jest za leczniczą, szczególnie pomocną w chorobach wzroku.